Tras unha infinidade de tiras e afrouxas ao seu paso polo Congreso e o Senado, por fin se aproba a Lei de Residuos e Chans contaminados para unha Economía Circular. O texto, a pesar de contar con medidas positivas, queda a medio camiño na senda do residuo cero. Aínda así, celebramos a inclusión de diferentes medidas, en liña coas propostas da organización ecoloxista.

Unha das grandes vitorias é a inclusión do sistema de depósito de envases, unha decisión valente que sen dúbida repercutirá en evitar o abandono de latas e botellas na nosa contorna. Na mesma liña celebramos a ampliación da responsabilidade ampliada do produtor, o que senta unha base para que os fabricantes se fagan cargo dos custos xerados polos seus residuos, no canto de que a cidadanía siga pagándoos cos seus impostos.

Outra das medidas que estivo na corda frouxa ata o último momento e que o Congreso rescatou in extremis é a relativa aos tóxicos. Por fin pechouse a porta a ftalatos e bisfenol A nos envases alimentarios, unha ameaza para a saúde das persoas.

Un dos puntos máis decepcionantes é que a lei deixa de lado a redución de residuos, co establecemento de obxectivos mínimos de prevención. Este debería ser o eixo central do texto e estar aliñado coa xerarquía europea de residuos: prevención, reutilización e, por último, reciclaxe. É ineludible frear o malgasto de recursos naturais e enerxía nun planeta que se achega aos seus límites.

A nova lei de residuos representa un importante salto en comparación coas políticas anteriores. Con todo, perdemos a oportunidade de crear un marco normativo que plante cara á emerxencia climática e a crise ecosocial. Abrimos o camiño, e seguiremos traballando para impulsar políticas residuo cero que poñan ás persoas e a Terra no centro.

- Sistema de depósito de envases: a pesar dos puntos negativos, tamén celebramos e felicitamos ás organizacións e á sociedade civil polo texto que finalmente dá luz verde ao sistema de depósito de envases, unha demanda da organización ecoloxista desde hai anos. Con todo, convértese nunha vitoria a medias ao non incluír nin porcentaxes de reutilización, nin materiais como o vidro.

- Para os produtos de plástico dun só uso, en 2026 tense que conseguir unha redución do 50% de peso, e en 2030, do 70%. Cifras moi próximas ás que demandamos, que considera que esta é a dirección correcta. Para que a medida estivese á altura debería aplicar este obxectivo a todos os envases dun só uso, independentemente do material.

- Venda a granel: A norma tamén contempla a venda a granel en grandes superficies, así como a posibilidade de levar envases propios, o que garante o dereito para comprar sen envases de usar e tirar, que deberá completarse co Real Decreto de Envases no que deberían prohibirse todos os plásticos dun só uso.

- A responsabilidade ampliada do produtor é outra das nosas demandas históricas, e celebran que se ampliase a téxtil, mobles e enseres, así como plásticos agrarios, aínda que sinalamos que debería aplicarse ao resto de sectores dos residuos, e asegurarse a súa correcta implantación con medidas que realmente responsabilicen aos produtores.

- Índice de reparabilidade: un bo punto de partida ante a loita fronte á obsolescencia programada é a proposta do índice de reparabilidade, o que se traduce en que quen comercializa equipos eléctricos ou electrónicos deberán informar ao consumidor se o produto é reparable ou non e disporán de pezas de substitución e de manuais para garantir esa reparabilidade.

- O porta a porta priorízase como o mellor sistema de recollida selectiva, e é que durante anos demostrou ser o máis efectivo en canto á recuperación de materiais para poder ser reintroducidos no ciclo produtivo. Ademais, abre a porta á posibilidade de introducir o Pago por xeración, o que permitirá establecer unha fiscalidade proporcional.

- Residuos alimentarios: a lei aposta decididamente pola redución residuos alimentarios, marcando unha porcentaxe de redución do 50% para 2030 co foco en toda a cadea de produción e consumo.

- Canon á vertedura e a incineración: Unha das boas noticias que deixa o texto ao seu paso polo Senado é o fin á actual supremacía dos tratamentos finalistas, como a vertedura e a incineración, unha prioridade na normativa europea. A nova norma penalizará estes tratamentos cun novo imposto tanto á vertedura como á incineración e a coincineración. O recadado deberá investirse en políticas dirixidas á redución de residuos.

- Fóra tóxicos dos envases: unha das medidas que pendía dun fío era a prohibición de substancias tóxicas consideradas disruptoras endocrinas, que están presentes en envases alimentarios como os bisfenoles e ftalatos. Finalmente prohíbese o Bisfenol-A e os ftalatos, substancias asociadas a efectos negativos sobre a saúde, como danos sobre o desenvolvemento do aparello reprodutor, alteracións no neurodesenvolvemento, enfermidades metabólicas ou, entre outros, incremento de risco dalgúns cancros ligados ás hormonas.

- Porcentaxes mínimas de prevención de residuos: a lei, que debería ter como columna vertebral a prevención de residuos, establece porcentaxes mínimas, cun 13% de redución para 2025 e un 15% en 2030.

- Materia orgánica: dilátase no tempo a obrigatoriedade da recollida separada da materia orgánica. Un grave erro para Ecoloxistas en Acción, xa que significa seguir enterrando en entulleira recursos valiosos en lugar de transformalos en compost. Un dos puntos máis preocupantes da medida é que expón un 20% de residuos impropios, aspecto que incidirá negativamente na calidade do compost.

- Imposto ao plástico: ademais de non disuadir o consumo de plástico polo seu baixo importe de 0.40 € para os produtores, este imposto só aplicará a materiais exclusivamente de plástico, non a plásticos que conteñan unha porcentaxe de plástico reciclado nin a ningunha das falsas solucións dun só uso como os bioplásticos ou plásticos biodegradables.

- Bio-plásticos: a pesar do problema que expoñen estes materiais como produtos de usar e tirar, difíciles de reciclar, e que poden chegar a conter ata un 70% de plástico convencional, non se fai ningunha mención aos mesmos no texto.

- Medidas de concienciación e sensibilización: son practicamente inexistentes e dedicadas exclusivamente ao público novo, que non é o que toma a responsabilidade no consumo. Ademais está completamente ausente a prohibición de utilizar tácticas de greenwashing que incentivan o consumo de envases usando eslogans fraudulentos tales como biodegradables, compostables, residuo cero, emisión cero.

Foto de FOX en Pexels