Debido á súa importancia, esta explotación mantívose activa durante 250 anos, ata que foi abandonada no século III. Este é un claro exemplo de como a minería ao descuberto se remonta na historia. Con todo, os métodos romanos de extracción e escavación xeraron impactos sobre a contorna que aínda son visibles.

A minería ao descuberto é unha actividade industrial. Historicamente contribuíu ao desenvolvemento económico da sociedade ao achegar minerais e rocas. Actualmente, a superficie que ocupan as explotacións mineiras en España e no mundo está a aumentar rapidamente.

A problemática da minería ao descuberto é que xera cambios severos na paisaxe, o chan, a vexetación e a fauna. Moitos destes impactos alteran considerablemente a contorna (ocos mineiros, canteiras, vertedoiros, balsas). Isto suscita un forte rexeitamento social. Por iso, débense buscar solucións que combinen a explotación de recursos minerais e a restauración e conservación dos ecosistemas e o territorio.

Gran cantidade de minas ao descuberto localízanse en zonas forestais. Os bosques ademais de manter a biodiversidade, achegan valiosas e variadas funcións. Por exemplo, regulan ciclos de nutrientes e auga, a produción de osíxeno e a fixación de carbono. Con todo, o ecosistema existente antes da explotación mineira irremediablemente destrúese co aproveitamento mineiro. Por iso é fundamental unha vez terminada a explotación recuperar a contorna e o ecosistema.

O proceso de recuperar o ecosistema previo á actividade mineira coñécese como restauración ecolóxica. É un proceso complexo, que necesita moitísimo esforzo e tempo para recuperar adecuadamente o ecosistema ás súas condicións anteriores, ademais de coñecementos científicos sobre o funcionamento do ecosistema para recuperar.

Canto máis complexo sexa o ecosistema máis complicado é o proceso de restauración. É máis complicado restaurar un bosque que un prado. Por isto, as restauracións de minas ao descuberto adóitanse limitar a reconstruír ecosistemas de porte herbáceo ou arbustivo que nada teñen que ver co ecosistema boscoso orixinal. É dicir, búscase recuperar algún elemento verde, que, integrado na paisaxe, permita cumprir coa normativa vixente. Aínda que non se recuperen as especies de plantas e animais que formaban parte do ecosistema orixinal.

Todos os ecosistemas xeran servizos fundamentais para a vida no planeta. Con todo, cando un ecosistema se destrúe, non só ven afectadas a vexetación ou a fauna, tamén as interaccións entre eles. Por tanto, redúcense as funcións que o ecosistema é capaz de proporcionar. A restauración ecolóxica tamén pretende remediar esta perda de funcións e servizos  ecosistémicos.

Desafortunadamente, na maioría de casos os ecosistemas restaurados, ao non parecerse aos orixinais, adoitan proporcionar menos funcións e servizos que estes. É o que se coñece como débeda de recuperación de servizos.

Alteramos a contorna para conseguir un recurso mineral á conta de reducir os servizos que o ecosistema producía. O problema é que esta débeda de servizos non pode crecer de forma indefinida sen que se produzan repercusións ecolóxicas na contorna e no benestar humano: Perda de biodiversidade, alteracións de ciclos de auga ou nutrintes, redución do carbono secuestrado, entre outras. Ou actuamos para reducir a débeda de servizos ou unicamente o tempo, no mellor dos casos, fará que esta débeda se reduza.

O principal problema é que as escalas temporais ás que as funcións e servizos  ecosistémicos se recuperan son maiores que a escala temporais nas que funcionamos os humanos.

Volvendo ao mundo romano, pasaron 1800 anos aproximadamente desde que se abandonou a mina ao descuberto das Medulas. Aínda son visibles os impactos que o seu aproveitamento xerou sobre a paisaxe. Con todo, a súa importancia arqueolóxica, a súa natureza e a súa beleza fixeron que sexa recoñecida pola UNESCO como Patrimonio da Humanidade.

Este é un caso especial que nos permite ver a evolución a longo prazo das explotacións mineiras ao descuberto abandonadas. Pero exponnos a cuestión de se, dada a velocidade á que xeramos novas áreas de explotación, podemos esperar outros 1 800 anos a que as minas ao descuberto non restauradas se convirtan en lugares a protexer.

O período 2021-2030 foi declarado polas Nacións Unidas como a Década da Restauración dos Ecosistemas. Atopámonos nun momento clave para afrontar o reto da restauración dos ecosistemas degradados. Debemos potenciar restauracións de calidade do ecosistema e as súas funcións, medidas de probada eficacia para loitar contra o cambio climático e conservar a biodiversidade no planeta.

Imaxe de Curioso Photography