Con todo, en paralelo a esa excepcional listaxe existe a ‘Lista de Patrimonio Mundial da Unesco en perigo’, na que se inclúen aquelas contornas gravemente ameazadas polo factor humano (caza furtiva, minería, talla ilegal, estradas, expansión agrícola, guerras, introdución de especies invasoras) ou ben por desastres naturais.

Esta lista trata de sinalar directamente a aquelas zonas que requiren asistencia internacional urxente para a súa supervivencia e, en ocasións, son os propios países os que solicitan a súa inclusión.

Dos 52 espazos recollidos pola Unesco nesta ‘lista negra’, 16 son paraxes naturais. Deles, 11 atópanse en África, dous en Asia e o Pacífico, outros dous en Latinoamérica e o Caribe e un en Estados Unidos. Aínda que os motivos antes mencionados  son os máis frecuentes, o certo é que hai un denominador común, que é, á vez, causa e consecuencia: o cambio climático.

«Eu diría que o cambio climático converteuse xa nun factor estrutural», afirma con rotundidade o portavoz de Cambio Climático de Ecoloxistas en Acción, Javier Andaluz, que o considera unha consecuencia máis da degradación do patrimonio natural do mundo.

«Cando falamos de caza, furtivismo… isto é moi fácil sabelo; sabes máis ou menos cantos animais desaparecen, é fácil contabilizalo. Cando falamos de temas climáticos, isto é moito máis complexo porque as afeccións que produce o clima teñen lugar en moitas áreas», engade.

Un deses lugares en risco son as selvas tropicais de  Atsinanana, en Madagascar, que foron recoñecidas como Patrimonio Mundial da Unesco en 2007 e tres anos despois entraron na lista de espazos ameazados.

Fai máis de 60 millóns de anos que esta illa do Océano Índico separouse das masas continentais e seguiu unha evolución independente, polo que a súa biodiversidade é «única», segundo apunta a Unesco. De aí a presenza de especies  endémicas, como o  lémur, que se atopa gravemente ameazado pola caza furtiva e a talla ilegal.

Con todo, este cóctel letal complétase cos efectos do cambio climático na illa. Segundo un estudo publicado pola revista Nature Climate Change, «o cambio climático  antropoxénico agravará as presións da deforestación e a sobreexplotación».

Os investigadores lanzaron varias hipóteses nas que alertaban de que o hábitat para dous tipos de lémures ( vari vermello e varo branco e negro) podería verse minguado entre un 29% e un 59% debido á deforestación, ata un 75% debido ao cambio climático e mesmo ata un 95% se se combinan ambos os factores, de aquí a 2070.

«Estamos a ver un cambio moi rápido para o que as especies non están preparadas. Poden evolucionar, pero necesitan moito tempo. Entón, se o que facemos é reducir o número de individuos e as poboacións de especies son pequenas, illadas, é moi complicado que poidan adaptarse», engade Luís Suárez, responsable de Conservación de WWF. «Desde logo, a combinación de ambos os factores pode ser letal, pero tamén o son independentemente».

Igualmente preocupante é o que ocorre cos elefantes da Reserva de caza de Selous, en Tanzania, que é Patrimonio da Humanidade desde 1982 e está na lista de risco desde 2014.

A poboación destes grandes mamíferos reduciuse nun 90% desde que recibiu o recoñecemento da Unesco, fai case catro décadas, unha grave diminución que afecta, non só ao seu hábitat, senón que favorece os desequilibrios climáticos.

Un equipo de científicos da Universidade de Sant Louis concluíu nun estudo para a revista  Nature Geoscience que os elefantes contribúen á creación de bosques de alta densidade con maior capacidade de absorción de dióxido de carbono.

Isto explícase porque estes animais adoitan comer plantas de crecemento rápido, como arbustos ou pequenas árbores, mentres que as especies de crecemento lento, máis densas e que máis CO2 absorben, aproveitan para dominar aos poucos o bosque. Así, a desaparición dos elefantes provoca unha menor absorción e, por tanto, unha maior emisión de gases contaminantes á atmosfera.

O parque nacional de  Everglades, en Florida (EEUU), un dos refuxios de  manglares máis importantes de todo o hemisferio occidental, foi declarado patrimonio universal en 1979 e incluído na lista de espazos en risco, por segunda vez, en 2010. Segundo informou entón a Unesco, a entrada de auga aos pantanos baixara un 60% e a polución xerara un exceso no crecemento de plantas, así como o consecuente declive das especies mariñas. Detrás de todo iso está o desenvolvemento agrícola e urbano.

A isto súmase o aumento do nivel do mar como consecuencia do cambio climático, que está a asolagar os  Everglades  progresivamente de auga salgada, desprazando as poboacións de  manglares, que son árbores que arraigan onde se fusionan a auga doce coa salina.

«Os ecosistemas son interrelacións: o que cambia un factor cambia logo outro. O maior perigo do cambio climático non é tanto o incremento da temperatura,  senón a rapidez coa que se producen os cambios», advirte  Javier Andaluz.

De non corrixir a tendencia, xoias universais como a Gran Barreira de Coral australiana e outras contornas singulares serán os próximos en ocupar un posto na Lista de Patrimonio Mundial en Perigo.

Imaxe de Nikky Smolders