O minucioso estudo levado a cabo, detectou nas mostras analizadas un total de 33 polímeros diferentes. As mostras foron procesadas inicialmente para a detección de  microplásticos baixo lupa e posteriormente foron sometidas a análise de espectroscopía infravermella FTIR ( Espectrofotómetro de transformada de Fourier) polo Servizo de  Microanálisis da Universidade de Sevilla.

A mostraxe realizouse aplicando unha metodoloxía desenvolvida por HyT (Asociación Home e Territorio) no marco do Proxecto LIBERA e, en concorrencia cunha campaña de análise de contaminantes en IBA (Áreas Importantes para a Conservación das Aves e a Biodiversidade) levada a cabo por SEO/ BirdLife. 

Os ecosistemas terrestres atópanse quizais menos estudados neste sentido, pero é obvio que teñen unha importancia capital, xa que se estima que preto do 80% de todo o lixo que chega ao mar provén de terra (Decálogo cidadán da Asociación Española de Lixos Mariños,  AEBAM).

Así, elementos de entrada directa como os ríos convértense en focos de altísima importancia para o coñecemento das fontes de entrada de lixo ao mar, e da súa redución.

Un total de quince comunidades autónomas colaboraron neste estudo, que confirma a presenza de  microplásticos na gran maioría dos ríos e zonas costeiras españolas analizadas.

Os microplásticos son fragmentos de plástico de ata 5 milímetros que poden provir de produtos con ese tamaño en orixe (primarios) ou da disgregación de elementos plásticos máis grandes (secundarios).

Nun caso intermedio estarían as fibras téxtiles sintéticas desprendidas da roupa nos lavados: unha soa peza pode desprender centos de fibras en cada lavado, que van directamente ao sistema hidráulico urbano: só hai que facer un pequeno cálculo para estimar que cantidade de fibras pode xerar unha poboación cun elevado uso de pezas sintéticas.

Afortunadamente, moitos estudos apuntan a que os sistemas de depuración, se están ben xestionados, poden reducir a porcentaxe de fibras e outros elementos pequenos en preto dun 80% (Informe técnico MITECO 2017).

Sendo isto igualmente preocupante, porque non corrixe o problema en orixe, sábese da inexistente ou escasa actividade depuradora en moitas zonas e advirte de que unha enorme cantidade de elementos acaban nos ríos, e de aí ao mar.

O proxecto confiou na Citizien Science ou ciencia cidadá, un traballo realizado por cidadáns voluntariamente que achegan datos cientificamente válidos.

«Esta é unha das ferramentas máis potentes no que a conservación, investigación e sensibilización se refire, e queriamos comprobar se coa nosa metodoloxía eramos capaces de aplicala” comenta David León, responsable de HyT para este proxecto.

Para que o proxecto fose un éxito, previamente realizáronse xornadas formativas de mostraxe aos voluntarios e voluntarias de Cruz Vermella das comunidades autónomas participantes.

Para iso proporcionouse a cada asemblea un kit de mostraxe, con en un aparello filtrador deseñado por HyT e específico para a análise,  filtros específicos e unha serie de materiais para facilitar a mostraxe e a conservación da mostra.

Nesta campaña ampliouse o espectro de hábitats a analizar, incluíndo as zonas costeiras; para iso deseñáronse uns kits de mostraxe de uso en kaiaks, un tipo de embarcación moi útil para este tipo de actividades.

Programáronse dúas campañas de mostraxe para cada tipo de hábitat, un na primavera e outro no outono.

Así, entre ambas as campañas tomáronse máis de 50 mostras de diferentes puntos en ríos e zonas costeiras. Todas as mostras foron enviadas por cada asemblea de Cruz Vermella ás oficinas de HyT, onde foron procesadas e analizadas.

Na campaña de 2021 implicáronse as comunidades autónomas de Andalucía, Asturias, Cantabria, Castela–A Mancha, Castela e León, Cataluña, Ceuta, Comunidade Valenciana, Galicia, Illas Baleares, Illas Canarias, A Rioxa, Madrid, Murcia e Navarra, a través das súas asembleas participantes.

As mostras confirmaron a presenza de microplásticos en todos os puntos analizados, algo que apoia a tese de que os ríos, arroios e zonas costeiras enfróntanse a este problema invisible, de forma xeneralizada.

De forma concreta, na maioría dos ríos e arroios detectáronse fibras e fragmentos de pequeno tamaño, mentres que nas mostras de kaiaks predominaron os elementos máis grandes.

É de destacar que estes resultados de presenza repítense nas dúas épocas de mostraxe, o que confirma que a súa detección non se debe á casualidade do momento da mostraxe.

De todos os xeitos, parece observarse unha menor densidade nas mostras de outono que nas de primavera.

Foto de RF._.studio en Pexels