Como frear o plumeiro da Pampa que invade España?
A pesar da súa aparencia inofensiva, o plumeiro da Pampa (Cortaderia selloana) é unha das especies exóticas invasoras máis perxudicial do planeta. Provoca perda de calidade da paisaxe e de biodiversidade, despraza á vexetación autóctona, causa perda de conectividade para a fauna, reduce a produtividade forestal e de pastos, xera problemas de alerxia e prexudica ao turismo pola deterioración de paraxes naturais.
Ademais, combatela supón un alto custo económico. En España invade xa trinta provincias. Pero tamén afecta a países como Portugal e Francia. Por iso é polo que organismos públicos, entidades privadas e grupos conservacionistas uníronse nunha alianza transnacional para erradicalo.
O plumeiro da Pampa, procedente de Sudamérica, reúne características que o fan moi competitivo fronte á vexetación autóctona. É unha planta pouco esixente en canto aos seus requirimentos ecolóxicos. Adáptase rapidamente a gran variedade de ecosistemas. Produce gran cantidade de sementes (cada penacho de flores, varios decenas de miles), que se dispersan con facilidade grazas ao vento ou enganchadas a vehículos, persoas ou animais, alcanzando grandes distancias (máis de 30 quilómetros). Coloniza rapidamente zonas degradadas. E a súa esperanza de vida é alta.
Pero non é imparable. Tamén ten debilidades. Necesita humidade e terreo dispoñible para xerminar. É sensible ás xeadas nos primeiros estadíos de desenvolvemento. E mostra dificultade para instalarse en zonas de interior e altitudes por encima dos 600 metros.
O Grupo de Traballo de Loita contra a Cortaderia selloana, celebrou hai uns días unha xornada de traballo en Urdaibai (Biscaia), que reuniu a científicos, asociacións, técnicos de administracións locais, deputacións forais e empresas públicas do País Vasco e Cantabria.
A xornada, organizada por SEO/ BirdLife e Basoinsa no marco do proxecto Life Stop Cortaderia, determinou a necesidade de aprobar un marco normativo que garanta a cooperación na loita contra o plumeiro.
Os cincuenta expertos, técnicos e investigadores asistentes compartiron as solucións técnicas e os métodos máis eficaces para a xestión desta planta invasora, que saltou nos últimos anos dos espazos degradados aos hábitats naturais máis valiosos e delicados, “como as dunas, marismas e cantís costeiros”, sinalo Juan Antonio Campos, investigador da Universidade do País Vasco.
Os asistentes aplaudiron a posta en marcha de procedementos de apercibimento aos propietarios de leiras con presenza de Cortaderia, que realiza desde hai un tempo a concellería de Medio Ambiente do Concello de Castro Urdiales (Cantabria). Unha acción que debería estenderse polos municipios con presenza do plumeiro da Pampa.
Tamén apoiaron a incorporación da obrigatoriedade de controlar a presenza de Cortaderia entre as condicións para a autorización de licenzas de obras en estradas ou obras hidráulicas, por parte da Deputación Foral de Biscaia.
Con todo, resaltaron a necesidade de establecer un marco normativo que corresponsabilice aos propietarios ou xestores de terreos nos que se atope esta planta invasora. Porque a responsabilidade de eliminar a planta, e así evitar que disperse as súas sementes á contorna, debe de ser compartida polos propietarios. Xa que debe de ser considerada un prexuízo ambiental, cuxa gravidade debe de vir determinada por unha norma de carácter autonómico, que desenvolva o Real Decreto de creación do Catálogo Nacional de Especies Exóticas Invasoras, aprobado en 2013, sinalaron.
Labores de restauración ambiental
A reunión permitiu constatar a unanimidade dos participantes na necesidade de planificar as actuacións de control do plumeiro da Pampa. Avogaron por non deixar abandonado o terreo tras a intervención, senón que se realicen labores de restauración ambiental que “cubran o terreo con rapidez e acheguen sombra que dificulten o crecemento de novas plantas de plumeiro”, explicou Antonio Urchaga, técnico de SEO/BirdLife para o proxecto Life Stop Cortaderia.
Os expertos recoñeceron así mesmo a importancia do seguimento posterior ás actuacións de eliminación, durante polo menos tres anos, para garantir que non queden sementes ou plantas sen eliminar.
Hélia Marchante, investigadora do Instituto Politécnico de Coimbra especialista en invasións biolóxicas, apostou por divulgar e dar a coñecer á cidadanía os problemas ambientais e sociais do plumeiro; xa que este tipo de especies non son percibidas como un problema por gran parte da poboación, que pode actuar como vector de dispersión involuntario.
Na xornada demandouse, unha vez máis, a cooperación e a coordinación dos actores públicos e privados para controlar a expansión da especie, capaz de brotar en chans degradados con escasa materia orgánica e que se desenvolve rapidamente en lugares onde outras plantas non o conseguen, como marxes de estradas, vías de tren, noiros, canteiras ou plantacións forestais.
Esta demanda xa quedara referendada no Congreso Mundial da Natureza, celebrado en setembro en Marsella, onde se aprobou cun amplo consenso (o 95% das ONG e o 87% dos gobernos) a moción coordinada por SEO/BirdLife consistente nunha “Acción urxente contra a gramínea Cortaderia selloana fóra da súa área de distribución natural”.
Obxectivo, conter a expansión da Cortaderia
Esta moción insta a establecer plans de detección temperá e control do plumeiro da Pampa en Europa, e a regular o seu comercio, dado que nalgúns países, como Francia, a súa comercialización aínda non está prohibida, e a que noutros nos que está prohibido, como Portugal e España, segue vendéndose a través de internet.
Ademais, solicita que algún goberno propoña a inclusión desta especie na Lista de Especies Exóticas Invasoras Preocupantes para a Unión Europea, un paso fundamental para que se tomen medidas encamiñadas á planificación das accións de control e erradicación nos países nos que Cortaderia invade tanto terreos degradados como áreas de gran valor ambiental.
A conxura contra o plumeiro da Pampa xa está en marcha, a través de Life Stop Cortaderia, proxecto financiado pola Comisión Europea, que conta entre os seus obxectivos dinamizar aos actores públicos e privados, así como á sociedade, para a cooperación na loita contra o plumeiro, grazas á creación dunha alianza transnacional á que é posible adherirse e colaborar.
O proxecto persegue a eliminación desta planta invasora dos espazos protexidos costeiros da Rede Natura 2000 de Cantabria e a contención da súa expansión cara ao interior da rexión. Pero Life Stop Cortaderia estende as súas accións a outros territorios do arco atlántico europeo como Galicia e Portugal.
SEO BirdLife advertiu de que é precisamente nesta época do ano (setembro e outubro) cando os penachos de plumeiro conteñen sementes altamente invasoras polo que é importante non tocar, coller ou rozar as flores para así evitar unha posible dispersión no medio natural.
Tres xestos que axudan a erradicar o plumeiro
–Arrincar as plantas pequenas. Localizar exemplares de plumeiro de pequenas dimensións e con axuda dunha aixada arrincalos completamente de raíz (nunca en setembro ou outubro). Os restos vexetais deben introducirse –en bolsa pechada– nun contedor, xa que se se deixan sobre o terreo poderían volver enraizar.
–Cortar a flor antes de que produzan as sementes. Durante o mes de agosto, os penachos de flores comezan a crecer e a ser fecundados –neste momento aínda non teñen sementes maduras–. Por iso suxírese cortalos con axuda dunha tesoira de podar e con coidado xa que as follas resultan cortantes na pel. As flores deben introducirse nunha bolsa pechada dentro dun contedor. Esta medida pódese aplicar en grandes pés de plumeiro que non é posible arrincar con aixada.
–Rexistrar citas de plumeiro na plataforma de ‘Alerta Plumeros’. O Life Stop Cortaderia conta cunha plataforma en liña para o rexistro de avistamentos de plumeiro nas zonas de media e alta montaña de Cantabria. Visitando www.stopcortaderia.org/alerta e seguindo uns sinxelos pasos pódese indicar a localización de exemplares dispersos e illados que serán eliminados polas cuadrillas do proxecto.
Problemas provocados por esta especie invasora
A nivel ecolóxico:
–Perda de calidade da paisaxe.
–Perda de biodiversidade.
–Desprazamento da vexetación autóctona.
–Modificación das características fisicoquímicas do chan.
–Aumento da probabilidade de incendios.
–Perda de conectividade para a fauna, en zonas con densidades moi altas.
A nivel económico:
–Gastos de control da especie.
–Gastos de recuperación de zonas degradadas.
–Menor produtividade de pastos e forestal.
–Deterioración de paraxes naturais co consecuente efecto sobre o turismo.
A nivel social:
–Alerxias. É unha gramínea que florece a final de verán. Así que ao pico de alerxia primaveral ao pole de gramíneas súmase un segundo pico cara ao final do verán e no outono. Isto diminúe o tempo de repouso do organismo en ausencia de alérxenos, podendo agravar as patoloxías causadas polo pole de gramíneas.
–Problemas de cortes. Ten follas aserradas nos bordos e duras por dispoñer de cristais de sílice nas súas caras.
–Degradación da paisaxe. E, en consecuencia, cambio nos usos do chan e a transformación dos recursos naturais que conleva un cambio nos costumes da zona afectada. E afeccións ao turismo.
Imaxe de
Voltar o listado