Esta declaración oficial de ‘situación crítica’ permite impulsar desde as administracións unha serie de actuacións para mellorar a situación destas especies. Ademais, unha vez aprobada a inclusión nesta lista, a especie pasa a ser considerada prioritaria, tanto para a asignación de recursos económicos como para a adopción de medidas urxentes de actuación para reverter o devandito risco de extinción, por parte das administracións competentes.

Con todo, nin a lei de 2007 nin a orde que establece cales son as especies en perigo crítico supoñen garantía algunha para a súa supervivencia. Tampouco obriga a que se proporcionen fondos específicos para os devanditos proxectos e, por tanto, os custos dos labores de repoboación adoitan ser sufragados polas administracións autonómicas ou as ONG.

Os afectados son sete taxóns distintos: xara de Cartaxena (Cistus  heterophyllus  subsp.  carthaginensis),  alcaudón mozo (Lanius  minor),  margaritona ou  náyade  auriculada (Margaritifera  auricularia),  cerceta pardilla (Marmaronetta  angustirostris), visón europeo (Mustela  lutreola),  nacra común (Pinna  nobilis) e  urogallo cantábrico (Tetrao  urogallus  cantabricus).

UROGALLO CANTÁBRICO ( Tetrao  urogallus  cantabricus)

O  urogallo cantábrico é un ave  endémica dos montes Cantábricos  e é unha das máis ameazadas de toda España. Este galo grande experimentou o maior declive poboacional entre todas as aves do país. O hábitat desta especie -de ata 115 centímetros de envergadura- de plumaxe negra atópase limitado á cordilleira cantábrica.  Pero, ademais, o seu fogar é cada vez é menos apacible, o que xerou que a súa poboación diminúa un 45% en 20 anos e estea a piques de dividirse en dous núcleos. A poboación, segundo os censos de 2018, limítase xa a uns 300 exemplares.

Esta situación ten que ver cun aumento no número de depredadores oportunistas (raposos, mustélidos,  xabarís,  córvidos), que atacan sobre todo niños e pitos do urogallo. Con todo, a súa supervivencia non só se mide polos seus depredadores, senón tamén polos seus competidores, dado que na zona existe unha carga excesiva de  herbívoros, tanto domésticos como silvestres, que reducen o alimento dispoñible para o  urogallo, en especial o arando.

Outro problema coñecido son os choques e a caza. E é que, aínda que esta última está prohibida, o furtivismo segue existindo e a caza doutras especies en lugares favorables para o urogallo e no inverno ocasiona interferencias e desprazamentos para a ave.

A pesar de estar amparado na Estratexia Nacional de Conservación, non se conseguiu reverter a tendencia negativa da especie e, salvo Asturias, ningunha comunidade autónoma aprovou os seus plans de conservación.

NACRA COMÚN ( Pinna nobilis)

Este gran molusco bivalvo e escuro é  endémico do mar Mediterráneo. A  nacra común é considerada unha especie  estructurante polo seu tamaño -é o molusco máis grande deste mar: pode alcanzar os 120 centímetros-, xa que proporciona novos hábitats, o que favorece o aumento da biodiversidade. Ademais, ten o potencial de regular o ecosistema durante un longo período de tempo, dado que é unha especie moi lonxeva, que pode chegar a vivir entre 15 e 20 anos.

A pesar da súa importante contribución ao medio mariño, esta especie está a morrer. A finais de setembro de 2016 constatouse un evento de mortalidade masiva da  nacra en Almería, Murcia,  Torrevieja, Eivissa e  Formentera e acabou afectando a practicamente o 98% das poboacións do Mediterráneo español.

Só permanecen sas as nacras situadas no Delta do Ebro, o Mar Menor, Parque Nacional de Cabrera, Mallorca e Menorca, illas  Columbretes e illas Medas. O causante deste evento é unha nova especie de protozoo esporulado, o Haplosporidium pinnae. Outras causas son a destrución do seu hábitat, a rexeneración de praias, a contaminación e a recolección masiva que sofre por parte do home.

En setembro de 2019, arrincaron os traballos dun grupo de estudo do Ministerio de Transición Ecolóxica, que reúne a expertos sobre a especie da Administración Xeral do Estado e das Comunidades Autónomas nas que a especie está presente, e avanza  na definición das principais medidas para reducir o risco de extinción da especie, ademais de identificar mecanismos de financiamento.

VISÓN EUROPEO ( Mustela lutreola)

Este mamífero habita en escasas e pequenas poboacións illadas, desde España ata os Urales. A miúdo é confundido co visón americano, que precisamente é a especie invasora que está a causar a extinción do visón autóctono. É un animaliño pequeno que vive preto dos ríos e que se deixa ver moi pouco. Quizais por iso e polo reducido da súa poboación sexa tan pouco coñecido, pero una das súas grandes virtudes é que é un indicador da saúde dos ríos. De feito, outra das grandes ameazas para a especie é a perda e degradación do seu hábitat, debido ao mal estado de conservación dos ríos españois.

Estímase que quedan menos de 500 exemplares no noso país e a súa poboación continúa en regresión; en poucos anos perdeu máis dun terzo do seu hábitat orixinal, polo que a súa situación é extremadamente grave. Xa desapareceu do 90% da súa área de distribución orixinal e por iso é considerado o mamífero máis ameazado de Europa. España é, xunto ao delta do Danubio e pequenas poboacións illadas de Rusia, un dos últimos redutos para esta especie.

Con todo, aínda non se empezaron a aplicar medidas concretas para a súa recuperación. Para facelo, WWF España considera que é preciso dedicar un orzamento dun millón de euros anuais, ademais de incrementar o control da súa principal ameaza, o visón americano.

CERCETA  PARDILLA ( Marmaronetta  angustirostris)

A principal ameaza para esta ave, unha anátida de tamaño mediano ou pequeno, provén da degradación e  desecación de humidais superficiais e estacionais, pois case non utiliza os artificiais e permanentes. En España reprodúcese en dous núcleos diferenciados: as marismas do  Guadalquivir e os humidais do sur de Alacante.

Tamén o fai en Almería e Valencia, de forma regular pero escasa, e ocasionalmente noutras zonas de Andalucía, Comunidade Valenciana, Castela-A Mancha, Mallorca, Forteventura e Murcia. Entre as causas da súa lenta desaparición, ademais da problemática local, está a destrución de humidais no  Magreb, a caza no Levante, a baixa calidade da auga ou as nasascangrexeiras de Doñana.

A poboación europea estimouse en 370-470 parellas no ano 2000. Desde 1994, a poboación española sufriu  fluctuacións entre unhas 30 e 200 parellas, cifra moi inferior á da poboación histórica.

Púxose en marcha un programa de recuperación impulsado polas institucións europeas e españolas para fomentar a cría desta ave en varios humidais de España e Italia, froito do cal leste mesmo ano naceron decenas de pitos que poden garantir a supervivencia desta especie no noso país.

AMEIXA PERLÍFERA XIGANTE (Margaritifera  auricularia)

A ameixa  perlífera xigante de río é un dos coñecidos como mexillóns de auga doce que está en perigo crítico de extinción debido aos cambios que se produciron nos ríos que habita. Ata o século  XIX tivo presenza nos grandes ríos de Europa occidental e África do norte, pero a especie viu diminuír as súas poboacións de forma drástica desde principios do século  XX.

Segundo os datos do Ministerio de Transición Ecolóxica, o seu principal problema é a súa crecente  mortandade, que foi especialmente alta durante 2013 e 2014. Neses anos rexistrouse un aumento importante no número de exemplares mortos. Tras varios casos de mortalidades masivas neses anos, o último censo dispoñible, relativo a 2015, indica que hai 3.949 exemplares en todo o país.

Hai anos, a súa principal ameaza era o uso do  nácar das valvas para a fabricación de empuñaduras de navalla, dado que non producen perlas e a súa carne dura e de mal sabor non é apetitosa para a alimentación.

Na actualidade, as principais causas de declive pódense resumir en perda de hábitat, diminución de peixes  hospedadores e introdución de especies exóticas. A perda de hábitat pode orixinarse por diversas causas, como as dragaxes do fondo, pavimentacións e canalizacións ou a construción de presas que alteren o caudal de auga, así como pola eliminación de vexetación de ribeira ou de verteduras que poidan contaminar a auga ou colmatar o fondo.

Estímase que nos últimos 100 anos desapareceu máis do 90% da súa poboación total. Igualmente, existe unha tendencia “cara á extinción”, nun período estimado de 10 anos. O Gobierno de Aragón, dentro do seu proxecto LIFE, investiu ata 2007 860.016 euros na posta en marcha das directrices do Plan de Recuperación, e ao mantemento e a mellora das condicións dos seus hábitats.