Cae un 62% a poboación do Alcaudón Real en España polo uso de praguicidas
A poboación de alcaudón real ( Lanius meridionalis) descendeu un 62,6% desde 1998 en España. O principal motivo deste declive é o uso de produtos químicos para eliminar as “malas herbas” das explotacións agrícolas, pero que tamén destrúen gran parte da vida animal, segundo a organización non gobernamental (ONG) SÉ/ BirdLife.
“Alcaudón real, paspallás común, grajilla occidental, andoriña común, moucho europeo, calandria común e curruca rabilarga son especies que, do mesmo xeito que o sisón común, deberían incluírse polo menos na categoría ‘vulnerable’, xa que as súas poboacións descenderon máis do 30% nos últimos 14 anos”, apunta SÉ/ BirdLife no seu informe ‘Tendencia das poboacións de aves comúns en España (programa Sacre) 1998-2020’.
“A intensificación das explotacións agrarias resulta sumamente prexudicial para aves insectívoras e carnívoras como os alcaudóns. O emprego abusivo de praguicidas diminúe a cantidade de insectos e pequenos mamíferos, ademais de provocar o envelenamento das aves, coa súa consecuente infertilidade ou morte”, detalla SÉ/ BirdLife.
Así mesmo, “coa agricultura moderna redúcese a diversidade de ambientes onde emprazar o niño ou buscar comida, pois elimínanse os linderos de arbustos e os barbeitos”, indica a ONG. Doutra banda, tamén lle afecta negativamente o proceso oposto, xa que o abandono das prácticas agrarias tradúcese nunha “rápida matorralización”, o que limita igualmente a dispoñibilidade de insectos e outros pequenos animais.
É o alcaudón de maior tamaño presente na Península, pois a lonxitude dos exemplares adultos sitúase entre 24 e 26 centímetros, e a súa envergadura vai desde os 28 ata os 34 centímetros.O alcaudón real é un ave rapaz a pequena escala, un gran depredador de escaravellos, saltamontes, grilos e pequenos vertebrados (ratos, topillos, pajarillos e réptiles), que cada día son máis escasos, segundo recolle a ‘Guía das aves de España’ de SÉ/ BirdLife. “Podería dicirse que ten un pico máis propio de rapaz (é robusto, e o seu extremo, ganchudo), pero posúe patas de paxaro. É sedentario e frecuente en ambientes abertos de toda a España mediterránea e nas illas Canarias”, explica a guía.
Unha curiosidade: a miúdo xera “despensas”, empalando ás súas presas nas ramas punzantes de arbustos pinchudos. Faio porque non é capaz de dixerir a presa enteira, e desta forma pode comela aos poucos, e mesmo arrincar pedazos para alimentar ás súas crías. Para esnaquizar ás súas presas máis grandes apóiase neses arbustos e en aramados con espiño. Caza á espreita, oteando desde posadeiros dominantes, como postes de teléfono ou eléctricos, cables paralelos a estradas e camiños, ou ramas altas de arbustos.
É moi fácil de recoñecer. A primeira ollada, destaca a súa corpulencia e a súa longa cola. Ten a cabeza moi voluminosa, na que chama a atención un ancho anteface negro que percorre a zona dos ollos. Tanto a cabeza como o dorso son de cor gris chumbo. As ás son negras, cunha distintiva mancha branca. A cola, negra, presenta os bordos externos brancos. O peito e o ventre posúen unha cor branca-rosada.
Parécese moito aos alcaudones mozo ( Lanius minor) e norteño ou picapuercos ( Lanius excubitor). Pero os adultos de alcaudón real son máis grandes e carecen da ampla banda negra que cobre a fronte do alcaudón mozo. Así mesmo, os mozos de alcaudón real teñen unha librea barreada no peito que os diferencia dos xuvenís do mozo.Por outra banda, a peituga rosada do alcaudón real permite distinguilo do alcaudón norteño, cuxo peito e ventre son enteiramente brancos. Ademais, este último loce un manto gris máis claro e posúe dúas manchas brancas nas ás.
Unha especie moi escasa en Europa
Existen diferentes subespecies de alcaudón real, que se estenden por tres continentes: Europa, África (desde Mauritania e Marrocos ata Exipto e Somalia ) e Asia (penetra ata Mongolia). En Europa, o alcaudón real é moi escaso e restrínxese ao sur de Francia, Portugal e España. No suroeste europeose estima que hai entre 212.000 e 353.500 parellas reprodutoras, a maior parte en España, onde habitan de 200.000 a 250.000 en territorio peninsular e entre 1.000 e 1.500 en Canarias. En Portugal non hai datos precisos, podería haber entre 10.000 e 100.000 parellas.A poboación francesa non supera as 1.500 parellas reprodutoras.A subespecie meridionalis coloniza toda España, salvo a vertente norteña da Cordilleira Cantábrica e os Pireneos. Como especie reprodutora é rara en Galicia, o Sistema Ibérico e algúns territorios mediterráneos (Cádiz e veigas do Guadalquivir). Nas illas Baleares só aparece no inverno. Pola contra, é un ave sedentaria nas illas centrais e orientais de Canarias, onde se constatou a presenza da subespecie koenigi. Algúns exemplares cruzan o estreito de Xibraltar. Con todo, hai exemplares que cruzan o estreito de Xibraltar nos meses de agosto e setembro. Na Península existen zonas onde macho e femia mantéñense xuntos no territorio de cría, mentres que noutras as femias dispérsanse, recolle a guía de aves de SÉ/ BirdLife.
Ocupa zonas abertas, con árbores e arbustos dispersos, case sempre por baixo dos 1.500 metros de altitude. Obsérvase en dehesas, campiñas, almendrales, oliveirais e, en xeral, en paraxes agrarias con cultivos, tanto de secaño como de regadío. En Canarias, a subespecie koenigi instálase en territorios costeiros dominados por cardones e tabaibas ou en retamares e campos de cultivo abandonados. En África inicia a reprodución xa en xaneiro, pero en España adoita comezar en marzo ou abril. Pode sacar adiante ata tres polladas, aínda que en xeral ten unha posta, especialmente en territorios fríos continentais ou de media montaña.
O seu canto inclúe notas moi diversas, metálicas, sonoras e bastante potentes. Ademais reproduce trinos e gorxeos de fringílidos e aláudidos. É un bo imitador de sons doutras aves. Adoita construír o niño en árbores de pequeno porte ou en arbustos densos, normalmente pinchudos. Para construílo emprega pequenas ramas, herbas secas e musgo. A posta consta de cinco a sete ovos, de cor branca verdoso ou ocre e con motas escuras, que se concentran no polo máis ancho. Os pitos nacen tras entre 15 e 19 días de incubación por parte da nai, son alimentados por ambos os proxenitores e en menos de tres semanas abandonan o niño.
Os depredadores do alcaudón son mamíferos e outras aves, como rapaces e bufos. Os niños tamén poden ser atacados por córvidos como as pegas rabilonga. A súa esperanza de vida en liberdade é de 3 a 5 anos, ás veces máis.