O mar non parou de quentarse desde mediados do século XIX. E nos nosos días rexístranse en gran parte dos océanos temperaturas medias que fosen consideradas ondas de calor mariñas extremas hai século e medio.

Esa é a conclusión dun impactante estudo que acaba de publicarse na revista científica PLOS Climate, medio de referencia da comunidade científica internacional para dar a coñecer achados de relevancia sometidos a revisión para certificar a adecuación dos métodos e a validez dos resultados obtidos.

Algunhas conclusións son rotundas: no momento actual, hai un 57% da superficie oceánica que rexistra temperaturas que en 1870 serían consideradas extraordinarias e que, como moito, afectaban entón ao 2% dos mares. Dito doutro xeito, o que entón era extraordinariamente raro converteuse agora no habitual.

Asinan este estudo, que confirma a evidencia de que os océanos están a reter a calor extra do quecemento global,  Kisei R. Tanaka e Kyle S. Van Houtan, do Monterey Bay Aquarium, en California, e a tamén estadounidense Nicholas School of  The Environment, da Duke University, respectivamente.

Segundo expoñen os autores, o cambio climático expón aos ecosistemas mariños a condicións extremas cada vez máis frecuentes. Aproveitando a reconstrución global dos rexistros de temperatura da superficie do mar desde 1870 ata o presente, os investigadores presentan un índice temporal de rexistros de ondas de calor mariñas extremas, inseríndoo, afirman, «nun marco estatístico coherente e comparable«.

Para o ano 2019, o índice informa que o 57 % da superficie oceánica mundial rexistrou calor extrema, o cal foi comparativamente raro (aproximadamente o 2%) durante o período da segunda revolución industrial.

«Os aumentos significativos na extensión dos eventos mariños extremos durante o século pasado deron como resultado que moitos climas locais cambiasen os seus límites históricos en moitas rexións mariñas económica e ecoloxicamente importantes», afirman os autores.

Entre 1900 e 2019, a área de superficie oceánica mundial que superou o limiar histórico foi aumentando. O período 1980-2018 experimentou un importante aumento tanto a escala global como local, con fortes Eventos de El Niño que contribuíron a aumentos pronunciados en 1998 e 2016.

Fracción da superficie do océano que experimenta anualmente calor extrema, agrupada por a, Hemisferio Norte e b, Hemisferio Sur e concas do océano Índico. O punto de non retorno (PoNR) ocorre cando cada serie supera e se mantén por encima do 50% (liña gris descontinua), ou cando a liña de base histórica de calor extrema se volve "normal". Isto ocorre por primeira vez en 1998 na conca do Atlántico Sur e para o océano global ocorre en 2014. 

«Ao centrarnos nos extremos de calor, proporcionamos un marco alternativo que pode axudar a contextualizar mellor os cambios dramáticos que ocorren actualmente nos sistemas mariños, dixeron os autores», aseveran os científicos no artigo recentemente publicado.

Os investigadores consideran que ter un rexistro tan completo das variacións históricas de temperatura e cunha escala rexional tan detallada pode axudar a identificar as zonas máis vulnerables.

Por exemplo, os rexistros indican que houbo unha elevación de temperaturas especialmente intensa nos  trópicos, puntos quentes de biodiversidade que están a ser sometidos a unha presión moi alta. De feito moitos ecosistemas coralinos atópanse xa preto do límite de temperaturas que poden tolerar. Os investigadores sinalan que isto é especialmente acusado no Atlántico tropical e a súa zona equivalente no océano Índico.

O estudo recolle diversas evidencias dos efectos que a subida de temperaturas mariñas está a causar nos ecosistemas, por exemplo os desprazamentos dalgunhas poboacións de peixes, como os atúns de augas cálidas, que están a se afastar das zonas ecuatoriais-tropicais cara ás subtropicales, buscando augas de temperaturas máis suaves.

A cuestión é que a vida mariña pode adaptarse a cambio graduais no ambiente, como é o caso de grandes nadadores pelágicos, como os túnidos que poden variar a súa zona de dispersión, pero non todos os seres vivos poden recorrer ao desprazamento como solución. Sobre todo, sinalan os autores, o fundamental é a velocidade dos cambios. A adaptación a cambios paulatinos que é propia de moitas especies mariñas non se pode levar a cabo cando as transformacións son abruptas, case repentinas como as vividas no último século.

“Os cambios que estamos a experimentar poden alterar a estrutura dos ecosistemas, as súas funcións e os seus servizos sen que estes teñan tempo de adaptarse”, afirman os investigadores nese sentido.

Tamén sinalan que as zonas de  afloramento de augas frías profundas poden funcionar como refuxios ecolóxicos para as especies de zonas adxacentes, co que o estudo ten a virtude tamén de indicar aquelas zonas onde a auga non se quentou tanto e onde cabería reforzar os esforzos de conservación como posibles refuxios futuros para a vida mariña.